برفک دهان، یک عفونت قارچی شایع است که میتواند باعث ناراحتی قابل توجهی شود. اما سوال مهمی که برای بسیاری مطرح میشود این است که آیا این بیماری واگیردار است؟ در حالی که برفک دهان (یا قارچ دهان) مانند سرماخوردگی به راحتی منتقل نمیشود، در شرایط خاصی قابلیت سرایت دارد، به ویژه بین نوزادان و مادران شیرده. این مقاله به بررسی دقیق ماهیت برفک دهان و چگونگی سرایت آن میپردازد تا درک جامعی از واگیردار بودن برفک دهان و راههای پیشگیری و درمان آن ارائه دهد.
ماهیت برفک دهان و چگونگی سرایت آن
تصویر زیر، نمایی از دهان مبتلا به برفک را نشان میدهد.
برفک دهان چیست و چه کسانی در خطرند؟
برفک دهان، که به آن کاندیدیازیس دهانی نیز گفته میشود، نتیجه رشد بیش از حد قارچ کاندیدا آلبیکنس است که به طور طبیعی در دهان وجود دارد. این عفونت معمولاً به شکل لکههای سفید یا کرمیرنگ روی زبان، داخل گونهها، لثهها یا گلو ظاهر میشود و میتواند با سوزش، درد و مشکل در بلع همراه باشد. نوزادان، سالمندان، افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف (مانند مبتلایان به HIV، دیابت یا سرطان) و کسانی که از آنتیبیوتیکها یا کورتیکواستروئیدها استفاده میکنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا هستند.
برای درک بهتر، جدول زیر اطلاعات کلیدی در مورد برفک دهان را خلاصه میکند:
| عنوان | توضیحات |
|---|---|
| نام بیماری | برفک دهان (Oral Thrush) |
| عامل ایجادکننده | رشد بیشازحد قارچ کاندیدا آلبیکنس |
| علائم اصلی | لکههای سفید یا کرمیرنگ، سوزش، درد، مشکل در بلع |
| روشهای انتقال | تماس مستقیم، استفاده مشترک از وسایل، شیردهی مادر به نوزاد |
| درمانها | داروهای ضدقارچ، رعایت بهداشت دهان، اصلاح رژیم غذایی |
عوامل موثر در واگیردار بودن قارچ دهان
در حالت کلی، برفک دهان برای بزرگسالان سالم به شدت مسری نیست، زیرا قارچ کاندیدا آلبیکنس بخشی طبیعی از فلور میکروبی دهان است و سیستم ایمنی بدن معمولاً آن را تحت کنترل نگه میدارد. با این حال، سرایت میتواند از طریق تماس مستقیم دهانی (مانند بوسیدن) یا استفاده مشترک از وسایل شخصی اتفاق بیفتد، به خصوص اگر سیستم ایمنی فرد گیرنده ضعیف باشد. واگیردار بودن برفک دهان بیشتر به وضعیت سلامت و سیستم ایمنی فرد در معرض خطر بستگی دارد تا قدرت سرایت بالای خود قارچ.
به گفته Byte، اشکال خفیف برفک دهان معمولاً نیازی به درمان پزشکی ندارند و بیماران دارای سیستم ایمنی سالم و قوی، عفونت را در عرض چند روز از بین میبرند.
سرایت برفک دهان در شرایط خاص: مادران و نوزادان
تصویر زیر، لحظهای از شیردهی مادر به نوزاد را به تصویر میکشد.
انتقال از طریق شیردهی و تماس نزدیک
یکی از مهمترین موارد سرایت برفک دهان، بین مادر و نوزاد است. نوزادان ممکن است در حین تولد از مادر مبتلا به عفونت قارچی واژن، یا پس از تولد از طریق شیردهی دچار برفک دهان شوند. نوزاد مبتلا نیز میتواند قارچ را به نوک سینه مادر منتقل کرده و باعث عفونت در او شود. این چرخه انتقال، تشخیص و درمان همزمان مادر و نوزاد را ضروری میسازد.
اهمیت تشخیص و درمان زودهنگام
تشخیص و درمان زودهنگام برفک دهان در نوزادان و مادران از اهمیت بالایی برخوردار است. این اقدام به تسکین ناراحتی و درد کمک کرده و از گسترش عفونت و عوارض احتمالی در این گروه آسیبپذیر جلوگیری میکند. عدم درمان میتواند منجر به مشکل در شیر خوردن نوزاد و ناراحتی شدید مادر شود.
علل، علائم و راههای پیشگیری از برفک دهان
تصویر زیر، مجموعهای از لوازم بهداشتی دهان و دندان را نمایش میدهد.
دلایل اصلی بروز و نشانههای هشداردهنده
برفک دهان زمانی ایجاد میشود که تعادل میکروبی دهان به هم میخورد. دلایل اصلی بروز این عفونت عبارتند از:
- مصرف طولانیمدت آنتیبیوتیکها
- استفاده از کورتیکواستروئیدهای استنشاقی
- ضعف سیستم ایمنی (مانند HIV، دیابت کنترلنشده، سرطان)
- خشکی دهان
- استفاده از دندانهای مصنوعی نامناسب
- استعمال دخانیات
علائم هشداردهنده شامل لکههای سفید قابل پاک شدن که زیر آنها ممکن است قرمزی یا خونریزی دیده شود، از دست دادن حس چشایی، قرمزی و التهاب، و ترکخوردگی گوشههای لب است.
راهکارهای موثر برای جلوگیری
برای جلوگیری از برفک دهان، راهکارهای موثری وجود دارد که شامل موارد زیر است:
- رعایت بهداشت دهان و دندان، مسواک زدن منظم و استفاده از نخ دندان
- شستشوی دهان پس از استفاده از کورتیکواستروئیدهای استنشاقی
- کنترل قند خون در افراد دیابتی
- درمان فوری عفونتهای قارچی واژن در دوران بارداری
- عدم استفاده خودسرانه از آنتیبیوتیکها
- تقویت سیستم ایمنی بدن
درمان برفک دهان و توصیههای تکمیلی
تصویر زیر، نمونهای از داروهای ضدقارچ را نشان میدهد.
گزینههای دارویی و خانگی
درمان برفک دهان معمولاً با داروهای ضدقارچ تجویز شده توسط پزشک انجام میشود. گزینههای درمانی شامل موارد زیر است:
- داروهای ضدقارچ تجویزی:به صورت قطره، ژل موضعی (مانند نیستاتین یا کلوتریمازول) یا قرص خوراکی (مانند فلوکونازول)
-
درمانهای خانگی (برای موارد خفیف و با مشورت پزشک):
- غرغره کردن آب نمک گرم
- استفاده از ماست پروبیوتیک
- محلول رقیق جوش شیرین
این درمانهای خانگی نباید جایگزین درمان پزشکی شوند و حتماً با مشورت پزشک استفاده گردند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم برفک دهان بیش از چند روز ادامه یافت، شدیدتر شد، با درد یا تب همراه بود، یا اگر در گروههای پرخطر (مانند نوزادان یا افراد دارای ضعف سیستم ایمنی) قرار دارید، مراجعه به پزشک ضروری است. پزشک میتواند تشخیص دقیق را انجام داده و بهترین روش درمانی را تجویز کند. درمان کامل و به موقع برای جلوگیری از عوارض جدیتر حائز اهمیت است.
جمعبندی: درک جامع واگیردار بودن برفک دهان
در نهایت، پاسخ به این سوال که آیا قارچ دهان واگیردار است، نیازمند درک دقیق شرایط است. در حالی که برفک دهان به طور کلی برای بزرگسالان سالم مسری نیست، در موقعیتهای خاصی مانند تماس مستقیم دهانی، استفاده مشترک از وسایل شخصی و به ویژه بین مادر و نوزاد، قابلیت انتقال دارد. رعایت بهداشت دهان، تقویت سیستم ایمنی و مراجعه به پزشک در صورت مشاهده علائم، کلید پیشگیری و درمان موثر این عفونت قارچی است. با آگاهی از این نکات، میتوانیم سلامت دهان و دندان خود و عزیزانمان را بهتر حفظ کنیم.
