هالیتوزیز یا بوی بد دهان چیست؟
بوی بد دهان (هالیتوزیز) از جمله مشکلات ناخوشایندی است که اغلب مردم از آن دوری میکنند. تحت شرایط عادی، تنفس انسان عاری از بوی بد میباشد. به طور میانگین بوی بد دهان در 4/2% جمعیت بزرگسال دیده میشود.
بوی بد دهان عمدتاً به علت وجود باکتری تولیدکننده سولفوری است که به طور عادی در سطح زبان و در گلو زندگی میکند. این باکتریها در بعضی مواقع شروع به شکستن پروتئینها به میزان بسیار بالا میکنند و باعث تشکیل ترکیبات سولفور بدبو میشوند. بوی بد دهان میتواند تأثیر بهسزایی بر روی فرد داشته باشد که افراد از نزدیک شدن به آن اجتناب میکنند و این امر موجب از دست دادن اعتماد به نفس او میشود.
دلایل و علت های بوی بد دهان چیست؟
به طور کلی بوی بد دهان میتواند به دلایل مشکلات دهان و دندان و یا بیارتباط با آن باشد. ابتدا به دلایل مشکلات دهان و دندان میپردازیم.
علتهای هالیتوزیز مرتبط با مشکلات دهان و دندان
بوی بد دهان و عدم رعایت بهداشت دهان
در صورتی که مسواک زدن و نخ دندان به طور منظم و صحیح انجام نشود ممکن است یک لایه از باکتری به نام پلاک بر روی دندانها تشکیل شود و در ادامۀ تشکیل پلاک باعث آسیب به لثهها، التهاب لثه و پوسیدگی دندان میشود و همۀ این عوامل میتواند باعث ایجاد بوی بد دهان شود. از طرفی در افراد بیدندان نیز عدم رعایت بهداشت باعث ایجاد پلاک، تجمع قارچ بر روی دندانهای مصنوعی میشود و آن نیز باعث بوی بد دهان میشود.
بوی بد دهان و وجود بیماریهای لثه و پریودنتال
در افرادی که مبتلا به بیماریهای لثه مانند ژنژیویت، پریودنتیت و جرمهای زیر و بالای لثه میباشد. در این موارد عمدتاً باکتریهای بیهوازی و گرم منفی در دهان تجمع مییابند. باعث التهاب و خونریزی لثه و بوی بد دهان میشود.
بوی بد دهان و زبان مودار
در حالت عادی پرزهای نخیشکل بر روی زبان وجود دارد که به طور مرتب ریزش پیدا میکنند و بعد دوباره ایجاد میشوند. مصرف زیاد سیگار، الکل، دخانیات، بعداشت ضعیف دهان، مصرف بعضی داروها مثل داروهای ضدافسردگی باعث میشود پرزهای نخی به طور معمول ریزش پیدا نکنند بلکه طویل شده بر روی زبان جمع بشوند از طرفی باکتریها و قارچهای دهان به راحتی در این محل رشد کرده و باعث بوی بد دهان میشوند. زبان مودار یکی از دلایل اصلی بوی بد دهان میباشد.
بوی بد دهان و وجود دندانهای نیمه نهفته در فک
گاهی مواقع دندانهای عقل به طور کامل رویش پیدا نکردند و نیمه نهفته میباشند و یا این که فضای کافی در دهان برای رویش دندان عقل وجود ندارد و تنها قسمتی از دندان، لثهها را سوراخ کرده و در دهان دیده میشوند. سپس تجمع مواد غذایی باقی مانده، پلاک دندانی باکتریها در این محل دیده میشود و باعث بوی بد دهان میشود. در مواقع التهاب شدید لثه، بافت اضافه ایجاد شده و باعث تورم، عفونت، آبسه و درد شدید بیمار میشود که اصطلاحاً پریکرونایتیس نام دارد و این امر باعث بوی بد دهان میشود.
بوی بد دهان و خشکی دهان
بزاق به طور طبیعی دهان را شستشود داده و تمیز نگه میدارد. در صورتی که به دلایل طبیعی (مثلاً بیدار شدن از خواب شبانه) و یا در نتیجۀ بیماریهای خاص (مثلاً شوگرن) دهان خشک شود، احتمال بوی بد دهان وجود دارد. خشکی دهان همچنین میتواند در مواردی مثل پیری، آپلازی غدد بزاقی، دیابت، یائسگی، مصرف بیرویه ادویهجات ایجاد شود. در موراد خشکی دهان به علت کاهش شستشوی دهان و کاهش جریان بزاق، بوی بد دهان ایجاد میگردد.
سایر دلایل (هالیتوزیز) بوی بد دهان غیرمرتبط با محیط دهان و دندان
بوی بد دهان و مواد غذایی
بر برخی موارد محصولات ناشی از تجزیه مواد غذایی به دندانها میچسبد و باعث بوی بد دهان میشود. علاوه بر این مصرف برخی مواد غذایی مثل پیاز و سیر میتواند بوی بد دهان ایجاد کند. پس از هضم این مواد غذایی و تجزیۀ آنها باعث انتقال عناصر تشکیل دهنده از طریق خون به ریهها شده و بوی بد دهان ایجاد میشود.
بوی بد دهان و گرسنگی کشیدن
روزه گرفتن، گرسنگی کشیدن و استفاده از رژیم غذایی با کربوهیدارت پایین میتواند باعث ایجاد بوی بد دهان شود، چرا که سلولهای چربی تجزیه شده و مواد شیمیایی به نام کتونها را ایجاد میکنند که باعث بوی بد دهان میشود.
بوی بد دهان و سینوزیت و عفونت لوزهها
عفونت لوزهها، تشکیل سنگ لوزه، سینوزیت و وجود ترشحات انتهای حلق و لوزهها نیز میتواند باعث بوی بد دهان شود.
بوی بد دهان و مصرف داروها
برخی داروها با کاهش ترشح بزاق و یا تجزیه شدن مواد موجود در دارو و آزاد شدن مواد شیمیایی مربوط به آن میتوانند باعث بوی بد دهان شوند. مثلاً استفاده از نیتراتها برای درمان آنژین قلبی، استفاده از برخی داروهای مسکن مانند فنوتیازینها، برخی از داروهای شیمی درمانی و استفاده از مکملهای ویتامینی به میزان خیلی زیاد میتواند باعث بوی بد دهان بشود.
بوی بد دهان و ابتلا به بیماریهای خاص
مشکلات گوارشی، تومورهای ریوی، نارساییهای کبدی و نارساییهای کلیوی باعث بوی بد دهان میشوند. در بعضی افراد مشکل رفلکس اسید معده و یا عفونت معده با هلیکوباکترپیلوری نیز باعث بوی بد دهان میشود. در بیماریهایی مثل کتواسیدوز دیابتی و نارسایی مزمن کلیه نیز هالیتوزیز دیده میشود.
بوی بد دهان و کتواسیدوز دیابتی
در بیماران دیابتی، سطح انسولین بدن فرد به خاطر ابتلا به دیابت به شدت کاهش مییابد و بدن نمیتواند از قند خون به نحو مناسب استفاده کند و سعی میکند از ذخایر چربی استفاده کند، وقتی چربی تجزیه میشود کتونها ایجاد میشوند. تجمع کتونها در بدن سمی است و باعث بوی نامطبوع میشود.
بوی بد دهان و نارسایی مزمن کلیوی (ESRD)
در بیمارانی که دچار نارسایی مزمن کلیه هستند بوی شبیه به محلول آمونیاک یا ادرار دیده میشود چرا که سموم و ضایعاتی که میبایست به طور عادی از طریق کلیهها دفع شوند، در خون فرد باقی میماند و باعث ایجاد بوی بد دهان میشود.
روشهای تشخیص بوی بد دهان
امروزه اکثر محققین برای اندازهگیری بوی دهان بیشتر از روشهای اسپکتروفوتومتری و گاز کروماتوگرافی استفاده مینمایند ولی استفاده از داوران تعلیم دیده در کنار این روشها اهمیت خاصی دارد.
- هالیمتر (Halimetr): این دستگاه برای تشخیص سطح پایین گوگرد استفاده میشود.
- گروماتوگرافی گازی (Gas Choromatography): سه عنصر فرّار گوگر به نام سولفید هیدروژن، متان تیول و دیمتیل سولفید را اندازهگیری میکند.
- Bana Test: این تست یک آنزیم خاص تولید شده توسط باکتریهای عامل بوی بد دهان را اندازهگیری میکند.
- تست بتا گالاکتوزیداز (Beta-Galactosidase Test): برای اندازهگیری آنزیم بتا گالاکتوزیداز به کار میرود چرا که سه ترکیب گوگرددار متیل مرکاپتان، سولفید هیدروژن و دیمتیل سولفید مسوول بیش از 90% بوی بد دهان میباشند. میکروارگانیسمهای معضل بوی بد دهان بیشتر گرم منفی و بیهوازی هستند مانند فوزوباکتریوم، کلبسیلا، باکترونید و … .
معاینۀ دقیق از حفرۀ دهان و اعضای مجاور آن معمولاً علت بد بویی دهان را مشخص میکند. در این مورد گرفتن یک تاریخچۀ پزشکی و دندانپزشکی نیز کمککننده میباشد.
نکات مهم در تشخیص هالیتوزیز یا بوی بد دهان
باید در تشخیص علت بوی بد دهان، عادت غذایی و عادت شخصی بیمار کاملاً مورد توجه قرار گیرد. بوهایی که مدت کوتاهی از ظهور آنها میگذرد بیشتر ناشی از از منبع عفونی، یک بیماری سیستمیک شدید، جسم خارجی در بینی یا حلق و یا مصرف اخیر داروهاست ولی بوهایی که مدت زمان طولانی وجود دارد اغلب گویای عدم رعایت بهداشت دهان، سرطان دهان، اختلال در دستگاه تنفس فوقانی و یا برونشکتازی میباشد. بوی بد دهان به طور متناوب ممکن است در اثر عوامل غذایی و یا به علت خواب ایجاد شود.
درمان بوی بد دهان
از آنجا که فاکتورهای زیادی در بوی بد دهان (هالیتوزیز) نقش دارند، برای درمان بوی بد دهان باید علت آن مشخص شود. در برخی موارد ممکن است بیمار مبتلا به بیماری سیستمیک شدید مثل کتواسیدوز دیابتی، بیماری کلیوی و … باشد و با وجود بهداشت دهانی خوب، بوی بد دهان وجود داشته باشد. ما در این جا بیشتر به مورادی میپردازیم که بیمار هیچگونه بیماری سیستمیک و دلایل جانبی ندارد و بیشتر عوامل دهان و دندان باعث ایجاد هالیتوزیز میباشد. در این موارد مراقبت از بهداشت دهان و دندان، مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و چکآپ مرتب به دندانپزشک، ترمیم پوسیدگیهای دندان از اصول اولیه و مهم میباشد.
آیا بوی بد دهان درمان قطعی دارد؟
از آنجا که فاکتورهای مختلفی در بوی بد دهان نقش دارند. حذف کامل این فاکتورها ناممکن میباشد و تا چندین سال پیش هیچ روش درمانی مشخصی برای درمان هالیتوزیز وجود نداشت ولی امروزه با ورود لیزر به دنیای دندانپزشکی و پیشرفتهایی که در این زمینه صورت گرفته است، هالیتوزیز درمان قطعیتری دارد. یکی از جدیدترین این روشها، فتودینامیک تراپی با لیزر میباشد.
درمان بوی بد دهان با فتودینامیک تراپی با لیزر چیست؟
فتودینامیک تراپی با لیزر در اصفهان یکی از جدیدترین و بهترین روشهای درمانی بوی بد دهان میباشد. این روش بیشتر مناسب افرادی است که مبتلا به زبان باردار و یا زبان مودار می باشند و بر روی سطح پشتی زبان، تجمع زیادی از باکتریها و قارچها را داریم. در این روش در واقع از یک مادۀ شیمیایی حد واسط مانند متیلن بلو یا تولوئیدن بلو استفاده میشود. نور لیزر با طول موج خاص متناسب با این مادۀ شیمیایی به سطح پشتی زبان تابانده میشود.
به شما پیشنهاد می کنیم حتما مقاله کاربردهای لیزر دندان چیست را مطالعه نمایید تا بیشتر در رابطه با فواید و کارایی آن در روش های نوین دندان پزشکی آشنا شوید.
لیزر با توان مشخص در زمان مشخص در نواحی مختلف (حداقل نه ناحیه) از سطح پشتی زبان تابانده میشود. با این روش، باکتریهای کروموژن و مضری که در سطح پشتی زبان وجود دارد، از بین میروند و باکتریهای پروبیوتیک و مفید بیشتر رشد میکنند، به این طریق بوی بد دهان به میزان قابل توجهی کاهش مییابد.
درمان بوی بد دهان با لیزر در اصفهان تنها در یک جلسه، بدون درد، خونریزی و بدون تزریق بیحسی انجام میشود. این روش، اصلیترین روش درمانی بوی بد دهان با لیزر (هالیتوزیز) میباشد.
سایر روشهای کمکی در درمان بوی بد دهان
- مسواک زدن دندانها: بهتر است دندانها حداقل دوبار در روز مسواک زده شوند.
- نخ دندان کشیدن: استفاده از نخ دندان میتواند احتمال تجمع پلاک و مواد غذایی را در بین دندانها بیشتر کاهش دهد.
- جرمگیری و درمان التهاب لثه: در مورادی که بیمار دچار ژنژیویت و یا پریودنتیت میباشد، جرمگیری، کورتاژ لثه و درمان التهاب لثه بسیار مهم می باشد.
- مسواک زدن سطح پشتی زبان: در افرادی که مبتلا به زبان مودار و یا زبان باردار می باشند، باکتریها، مواد غذایی و سلولهای مرده بر روی زبان تجمع پیدا میکنند و میتوانند باعث بوی بد دهان شوند. تمیز کردن مرتب سطح پشتی زبان با مسواک و یا ماساژور زبان، نقش بهسزایی در هالیتوزیز دارد.
- تمیز کردن دندان مصنوعی: در افرادی که دارای دندان مصنوعی و بریچ میباشند تمیز کردن مرتب سطح داخلی دندانهای مصنوعی، مانع تجمع باکتری و قارچ و بوی بد دهان میشود.
- دهانشویههای آنتی باکتریال: استفاده از دهانشویههای آنتی باکتریال به میزان محدود و تحت نظر دندانپزشک میتواند تا حدی در رفع بوی بد دهان کمک کننده باشد.
- نوشیدن آب: به افراد توصیه میشود شش تا هشت لیوان آب در طول روز بنوشند تا از خشکی دهان جلوگیری شود.
- رژیم غذایی مناسب: خودداری از مصرف پیاز، سیر و غذاهای تند و تیز کمک کننده میباشد. بهتر است افراد مصرف قهوه و الکل را کاهش بدهند و بیشتر از غذاهای فیبردار مثل هویج، سیب و یا کرفس استفاده شود. این غذاها نقش پاک کننده طبیعی دندانها، زبان و مخاط دهان را دارند و به ترشح بزاق کمک میکنند.
- جویدن آدامسهای بدون قند: انجام این کار نیز باعث افزایش ترشح بزاق در دهان میشود و برای حذف مواد غذایی و باکتریهای باقی مانده در دهان بسیار مفید و مؤثر است.
در صورتیکه تمایل دارید اطلاعات بیشتری درباره زخم های دهان و توده های دهانی و درمان آن با لیزر پیدا کنید مقالات زیر را مطالعه فرمایید :
موکوسل یا کیست دهان و لب
انواع برآمدگی های لثه و درمان آن
جراحی فرنکتومی با لیزر در اصفهان
درمان سیاهی و تیرگی لثه با لیزر در اصفهان
درمان آفت دهان با لیزر در اصفهان