سرطان دهان چیست ؟
سرطان دهان در واقع ازدیاد کنترل نشده و بی‌رویۀ سلول‌های بافت بدن می‌باشد که دچار دیسپلازی می‌شوند و در واقع یک روند چند علتی می‌باشد و عوامل ژنتیکی و محیطی هر دو در سرطان دهان نقش دارند.
چه عواملی در سرطان دهان نقش دارند؟
سیگار، الکل، ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)، ویروس اپشتین – بار (EBV)، ویروس هرپس، HIV، سابقۀ فامیلی سرطان دهان، رژیم غذایی نامناسب و تنباکوی جویدنی از ریسک فاکتورهای سرطان دهان می‌باشند. سیگار خطر ابتلای سرطان دهان را 25 – 5 برابر می‌کند. ویروس پاپیلومای انسانی در 25 – 20% موارد سرطان‌های سر و گردن دیده می‌شود که تایپ 16 و 18 HPV بیشتر با سرطان حلق و دهان در ارتباط می‌باشد. ویروس هرپس انسانی نیز در برخی موارد ایجاد موتاسیون می‌کند. گاهی موارد ضایعات پیش بدخیم مانند لکوپلاکیا، اریتروپلاکیا و فیبروز تحت مخاطی در دهان وجود دارد که بعد از مدتی تبدیل به سرطان دهان می‌شود (حدود 20%) و در واقع این‌ها جز ضایعات پیش بدخیم طبقه‌بندی می شوند و ریسک سرطان سلول سنگفرشی دهان را در آینده دارند. سرطان دهان در مردان مسن بیش از زنان جوان است و بیشتر در افراد بالای 55 سال شایع می‌باشد.
سرطان دهان به چه شکلی در دهان ظاهر می‌شود؟
سرطان دهان به هر شکلی می‌تواند در دهان ظاهر شود. یکی از شایع‌ترین سرطان‌های دهان، سرطان سلول سنگفرشی (SCC) می‌باشد که در واقع به آن مقلد بزرگ می‌گویند چرا که به هر شکلی می‌تواند در دهان ظاهر شود. SCC می‌تواند به شکل پلاک سفید (لکوپلاکیا)، پلاک قرمز( اریتروپلاکیا)، تودۀ برجسته، تودۀ فرورفته و یا حتی یک زخم منفرد و شبیه آفت در دهان وجود داشته باشد.
از آنجا که سرطان دهان گاهی تنها به شکل یک زخم بسیار ساده شبیه آفت در دهان بروز می‌کند؛ بنابراین هشدار به تمامی بیماران داده می‌شود که اگر زخم یا هر ضایعه‌ای در دهان بیش از دو هفته پایدار بماند حتماً به منظور بررسی بیشتر باید به دندان پزشک متخصص بیماریهای دهان، فک و صورت مراجعه کنند.تشخیص زودهنگام سرطان دهان می‌تواند تاثیر زیادی در موفقیت درمان داشته باشد. متخصص بیماریهای دهان و زبان اصفهان با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته، می‌تواند به تشخیص سریع و دقیق کمک کند. برای یافتن متخصصین مجرب، به صفحه متخصص بیماریهای دهان، زبان و لثه در اصفهان مراجعه کنید.
سرطان دهان بیشتر در کدام نواحی ایجاد می‌شود؟
سرطان دهان بیشتر در ناحیه زبان به خصوص حاشیه‌های طرفی زبان، کف دهان، زیر زبان و ناحیۀ حلق دیده می‌شود البته در سایر نواحی مخاط دهان مانند گونه و لب نیز می‌تواند دیده شود. سرطان زبان یکی از شایع‌ترین سرطان‌های دهان می‌باشد که حتماً به منظور تشخیص زود هنگام و درمان سرطان زبان، می‌بایست به دندان پزشک متخصص بیماریهای دهان، فک و صورت مراجعه شود.
نشانه‌های سرطان دهان چیست؟
سرطان دهان در اکثر موارد بی‌علامت هست. گاه وجود لکه‌های سفید یا لکه‌های قرمز در دهان دیده می‌شود. درد در هنگام بلع، بی‌حسی دهان، گرفتگی صدا، احساس درد در گوش یا گردن می‌تواند از نشانه‌های سرطان دهان باشد. در صورتی که زخمی در دهان بیش از دو تا سه هفته باقی بماند و خوب نشود می‌تواند از نشانه‌های مشکوک سرطان باشد. خون‌ریزی بی‌علت از زبان، توده‌ای که از بین نمی‌رود می‌تواند از نشانه‌های مشکوک سرطان دهان باشد.
تشخیص ضایعات دهانی سرطان چگونه است؟
از آنجا که سرطان دهان در مراحل اولیه معمولاً خاموش هستند و بیمار هیچ گونه درد و سوزش و ابراز ناراحتی ندارد، حتماً برای تشخیص اولیه و درمان زودهنگام می‌بایست به دندان پزشک متخصص بیماریهای دهان، فک و صورت انجام گیرد. معاینۀ بالینی ضایعه، بررسی تاریخچه کامل از بیمار، معاینه فیزیکی دهان، لمس ضایعه و نواحی اطراف آن ضروری است.سوزش دهان و زبان یکی از علائم اولیه سرطان دهان است. برای اطلاعات بیشتر در مورد این علائم و روش‌های درمان آن، به صفحه درمان سوزش دهان و زبان مراجعه کنید.
حتماً غدد لنفاوی گردنی و تحت فکی باید از لحاظ وجود لنفادنوپاتی لمس شوند و در صورت نیاز آزمایشات تکمیلی انجام گیرد. در موارد مشکوک حتماً نیاز است که نمونه برداری تشخیصی توسط متخصص بیماریهای دهان، فک و صورت انجام شود و سلول‌های بافت از نظر وجود دیسپلازی بررسی شوند. نمونه برداری یا بیوپسی برشی از رایج‌ترین نوع بیوپسی می‌باشد که پزشک قطعه کوچکی از بافت مشکوک را برمی‌دارد و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.
نوع دیگر از بیوپسی برس (Brush.B) نامیده می‌شود که یک برس کوچک بر روی ناحیۀ مشکوک به سرطان چرخانیده می‌شود که باعث خون‌ریزی جزئی می‌شود و سلول‌ها به آزمایشگاه فرستاده می شود .متخصص سرطان زبان اصفهان
درمان سرطان دهان چیست؟
درمان سرطان بستگی به بزرگی تومور و میزان گسترش سرطان دارد. یک فرد ممکن است فقط به یک نوع درمان نیاز داشته باشد و یا ترکیبی از درمان‌ها مورد نیاز باشد.
درمان سرطان دهان شامل جراحی، شیمی درمانی و پرتو درمانی می‌باشد که هر کدام از این روش‌ها، عوارض خاص خود را دارند. در بیمارانی که درگیری وسیع سرطان داشتند و جراحی وسیع انجام داند، متاسفانه اختلال در تکلم، جویدن یا تغییر شکل صورت دیده می‌شود.
جراحی تومور شامل حذف کامل تومور به همراه برداشت غدد لنفاوی درگیر هست به دنبال جراحی گاهی نیاز به درمان‌های تکمیلی مانند رادیو تراپی یا شیمی درمانی می‌باشد. در شیمی درمانی از داروهایی استفاده می‌شود که به طور مستقیم مانع رشد سلولی می‌شوند و به دو صورت موضعی و سیستمیک استفاده می‌شود.
درمان دارویی هدفمند، به منظور دخالت در تکثیر و رشد سلول‌های سرطانی انجام می‌پذیرد و نتیجه فوق‌العاده بالایی دارد. معمولاً این روش با شیمی درمانی و پرتو درمانی ترکیب شده و بر روی بیمار انجام می‌شود.متخصص سرطان دهان اصفهان
پیش آگاهی سرطان دهان
پروگنوز یا پیش آگهی سرطان بسته به مرحلۀ بالینی سرطان می‌باشد که نشان می‌دهد سرطان دهان چقدر گسترش یافته است. هر مرحلۀ بالینی سرطان (Stage) دارای سه طبقه‌بندی می‌باشد.
T: اندازۀ تومور (T) که از T_1 تا T_2 متفاوت می‌باشد.
N: آیا سرطان به غدد لنفاوی گردنی گسترش یافته یا خیر (N_0 تا N_3)
M: آیا سرطان دچار متاستاز شده است یا نه؟
بر اساس سه مورد بالینی، Stage بالینی سرطان مشخص می‌شود. مسلماً هر چه اندازۀ تومور بزرگ‌تر و درگیری غدد لنفاوی گردنی و یا متاستاز به نواحی دوردست وجود داشته باشد، پیش آگهی سرطان ضعیف‌تر می‌شود.
83% درصد از مبتلایان به مرحله 1 (Stage) سرطان دهان، حداقل پنج سال یا بیشتر زنده می‌ماند و پروگنوز خوبی دارند. هر چه درگیری بیشتر و Stage کلینیکی سرطان بالاتر باشد، پروگنوز ضعیف‌تر می‌باشد.
راه های پیشگیری از سرطان دهان
- منع مصرف سیگار و دخانیات
- اجتناب از مصرف نوشیدنی‌های الکلی
- استفاده از غذاهای حاوی ویتامین و مواد معدنی از جمله میوه‌ها و سبزیجات
- دوره کامل واکسن HPV دریافت شود.
- داشتن سکس ایمن و رعایت بهداشت رابطۀ جنسی
- رعایت بهداشت دهانی عالی و مسواک و نخ دندان
- چک آپ‌های مرتب به دندان پزشک
هشدار: نکته مهم این که در صورت مشاهده علائم و وجود توده یا زخمی بی‌علامت که بیش از چند هفته در دهان ماندگار شده است، حتماً مراجعه زودهنگام به دندان پزشک متخصص بیماریهای دهان، فک و صورت انجام گیرد.
