دهان با توجه به شرایط خاص خود، آسیب‌پذیرتر از سایر بخش‌های بدن است. هر انسانی ممکن است که با بیماری‌هایی مانند آفت دهان (canker sores) و زگیل دهان (herpes simplex) دست و پنجه نرم کند. این زخم‌ها با وجود داشتن شباهت‌های ظاهری، تفاوت‌هایی نیز دارند که شناخت ویژگی‌های انواع زخم ایجاد شده در کام و بررسی تفاوتشان با یکدیگر، مسئله‌ای مهم و موثر در انتخاب روش‌های پیشگیری و درمان صحیح آن‌ها است. برای اینکه با تفاوت آفت و زگیل دهانی بیشتر آشنا شوید، با کلینیک خانم دکتر عاطفه توانگر همراه باشید.برای اطلاعات بیشتر درباره انواع مختلف برآمدگی‌های لثه و روش‌های درمان آن‌ها، از جمله توده‌های سفت، به مقاله درمان توده سفت در لثه مراجعه کنید.
تفاوت علائم آفت و زگیل دهانی
زگیل دهانی یک بیماری شایع مقاربتی است که از طریق ویروس HPV منتقل می‌شود. اگر این ویروس از طریق کام فرد به بدنش انتقال یابد، احتمال ابتلای او به بیماری زگیل دهانی افزایش خواهد یافت. انتقال بیماری herpes simplex به وسیله ویروس پرخطر پاپیلوما، احتمال ابتلا به سرطان حفره حلقی یا سرطان دهان را بیشتر می‌کند. این بیماری علامت خاصی ندارد و فرد تا مدت‌ها متوجه وجود مشکل در بدن خود نخواهد شد. نشانه‌هایی که بسیاری از سویه‌های مختلف ویروس پاپیلومای انسانی به همراه دارند، اندکی متفاوت هستند. اگر این ویروس باعث عفونت مولد گردد، خود را با علائم گوناگونی در نواحی مختلف بدن نشان می‌دهد:
- یک یا چند توده کوچک و سخت
- دارای رنگ‌های سفید، صورتی، گوشتی یا قرمز
- اندکی برجسته یا مسطح
- بدون درد
- با رشد آهسته و کند
- سنگفرشی یا به شکل یک یا چند توده
- قابل رویت در هر قسمت از کام، اما اغلب روی زبان، کام نرم، سقف دهان یا لب‌ها
زخم‌های آفتی ضایعات کوچک و کم‌عمقی هستند که روی مخاط دهان یا در پایه لثه‌ها به وجود می‌آیند. این نوع زخم‌های غیر واگیردار دردناک هستند و غذا خوردن و صحبت کردن را دشوار می‌کنند. خوشبختانه اکثر آفت‌ها در عرض یک الی دو هفته خود به خود از بین می‌روند. برخی از علائم canker sores عبارتند از:
- ضایعاتی گرد یا بیضی شکل با مرکز سفید یا زرد و حاشیه قرمز
- اکثرا دارای اندازه کوچک و حدود 6 میلی‌متر
- احتمال ایجاد در تمام قسمت‌های کام مانند جلو یا زیر زبان، داخل گونه‌ها یا لب‌ها، پایه لثه‌ها یا روی کام نرم
- احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش در محل ضایعه، یک یا دو روز قبل از ظاهر شدن زخم
فرد بیمار در سه یا چهار روز اول ابتلا به عارضه آفت، بیشترین درد و سوزش را احساس می‌کند و علائم بعد از آن کاهش می‌یابد.
برای درک بهتر تفاوت‌های بین آفت و زگیل تناسلی در دهان ، جدول زیر می‌تواند بسیار مفید باشد:
| ویژگی | آفت | زگیل دهانی |
| محل ایجاد | معمولاً داخل دهان (لثه، گونه، زبان) | داخل و اطراف دهان (لب‌ها، زبان، لثه) |
| شکل | گرد یا بیضی، گاهی با هاله‌ای قرمز | زگیل‌مانند، گل‌کلمی، یا صاف و تخت |
| رنگ | سفید یا زرد، با مرکز سفیدتر | صورتی، قرمز، گوشت رنگ، یا سفید |
| درد | اغلب دردناک، به خصوص هنگام خوردن یا صحبت کردن | معمولاً بدون درد، مگر اینکه عفونی شود |
| علت | استرس، سیستم ایمنی ضعیف، آسیب، برخی غذاها | ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) |
| مدت زمان | معمولاً 7 تا 10 روز بهبود می‌یابد | ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها باقی بماند و تکرار شود |
| شیوع | بسیار شایع | کمتر شایع از آفت |
| انتقال | از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود | از طریق تماس مستقیم با پوست آلوده یا وسایل شخصی منتقل می‌شود |
تفاوت درمان آفت و زگیل دهانی
برای بررسی تفاوت آفت و زگیل دهانی باید به نحوه درمان آن‌ها نیز نگاهی بیندازیم. عارضه herpes simplex بسته به سیستم ایمنی بدن و همچنین نوع ویروس وارد شده به بدن فرد، علائم گوناگونی از خود نشان می‌دهد. خوشبختانه اکثر زگیل‌های دهانی پیش از آسیب رساندن شدید به سیستم ایمنی بدن از بین می‌روند اما اگر پس از احساس ضعف در سیستم ایمنی بدن خود یا مصرف داروهای خاص متوجه زگیل در کام خود شدید، در اولین فرصت به متخصص بیماری های فک و دهان مراجعه کنید. متخصص ممکن است از یکی از روش‌های زیر برای درمان این مشکل استفاده نماید:
- عمل جراحی با لیزر
- منجمد کردن سلول‌های آلوده به ویروس از طریق نیتروژن مایع (روش سرما درمانی)
- تزریق اینترفرون آلفا-2بی به قسمت‌های آلوده
در این مقاله به بررسی تفاوت‌های آفت و زگیل دهانی پرداختیم و متوجه شدیم که این دو عارضه، با وجود شباهت‌های ظاهری، از لحاظ علل، علائم و روش‌های درمانی تفاوت‌های قابل توجهی دارند. آفت‌ها معمولاً به دلیل عوامل استرس‌زا، سیستم ایمنی ضعیف یا نقص ویتامینی ایجاد می‌شوند و بیشتر در نواحی نرم و داخلی دهان ظاهر می‌شوند. در مقابل، زگیل‌های دهانی ناشی از عفونت ویروسی (ویروس پاپیلوم انسانی) هستند و می‌توانند در نقاط مختلف دهان و حتی بر روی لب‌ها مشاهده شوند.
شناخت تفاوت‌های این دو عارضه می‌تواند به تشخیص صحیح و انتخاب درمان مناسب کمک کند. در صورت مشاهده هر گونه عارضه غیرمعمول در دهان، توصیه می‌شود که به متخصص بیماری های فک و دهان مراجعه کنید تا با تشخیص دقیق و درمان به موقع، از بروز عوارض جدی جلوگیری شود. به یاد داشته باشید که مراقبت از بهداشت دهان و دندان و تقویت سیستم ایمنی بدن، از بهترین راه‌های پیشگیری از این عارضه‌هاست.
